Бағалай білсек, біз – бақытты ұрпақпыз. Ата-бабаларымыз ғасырлар бойы армандаған Тәуелсіздік таңы атқанын көрдік. Дербес мемлекеттің құрылысына атсалыстық. Елімізді төрткүл дүниеге таныттық. Әсіресе Тәуелсіздігіміздің ең қасиетті, қымбатты символы – жаңа елордамыздың бой көтергеніне куә болдық. Осының бәрі нағыз бақыт емес пе?
«Егемен Қазақстан» Астана – ел тарихы. Жағдай өте күрделі болатын. 1990 жылдың ортасында кеңестік экономикалық жүйенің жаппай ыдырауы, қоғамда саяси катаклизмдердің орын алуы, коммунистік идеологияның тоқырауынан туындаған дағдарыс шыңына жетті. Ел болашағына алаңдаушылық танытқан жұртшылық арасында әлеуметтік енжарлық туындады, наразылық көңіл күй күшейе түсті. Жаңадан пайда болған қазақ мемлекеттілігінің құлдырауының қаупі туды. Міне, осындай мемлекетті қалыптастырудағы ең күрделі кезеңде, Қазақстан Президенті Н.Назарбаев елдің жаңа астанасын салу туралы шешім қабылдағанын айтты. Экономика құлдырап, қаржы ресурстары әбден сарқылған сәтте мұншалықты батыл шешімді Мемлекет басшысына ең жақын адамдардың өзі де бірден түсініп, қолдамағаны, күмәнмен қарағаны құпия емес. Алайда Елбасының батылдығы, тәуекелшілдігі халықтың сенімін оятты, азаматтардың отансүйгіштік, мемлекетшілдік сезімдерін үстем етті.
Ел тарихындағы осынау ең ауыр сынақтар кезінде Президент Н.Назарбаевтың шынайы көшбасшыға тән құрыштай ерік-жігеріне куә болдық. Оған тарихтың өзі халқының құтқарушысы болмысын әрі тыңнан жол салатын тұңғыш реформатордың миссиясын берді.
Алда тұрған реформалар өте ауыр еді. Сондықтан Президент халыққа, әсіресе жас ұрпаққа еліміздің жарқын болашағы үшін оның аса қажет екенін жалықпай түсіндіруден айныған жоқ.
Астана – тәуелсіз Қазақстанның дамуының, ұлы армандар мен жарқын, терең ойдың іске асуының символына айналды. Қазақстандықтар ел тағдырын, өз болашақтарын Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевқа сеніп тапсырды. Жаңа тарих басталды.
Астана – ұлтымыздың болашағына бағытталған стратегия. Жаңа елорда ол – өзінің саясатында еуропалық реформаторлық пен прагматизм және демократиялық үрдістерге беріктікті де, сонымен қатар қоғам негізіне тығыз арқа сүйейтін азиялық дәстүршілдікті ұштастыра білген көшбасшы Нұрсұлтан Назарбаевтың ұзақмерзімді мазмұнды, терең геосаяси жоспары.
Ең алдымен, Елбасының Астананы еліміздің орталығы – Арқа төсіне көшіру шешімінің стратегиялық мәні бар. Бұл біріншіден, бодандық шеңгелінен шыққан еліміздің геосаяси ұстанымын айтарлықтай жақсартып, оның қауіпсіздігін нығайтты. Нұрсұлтан Әбішұлы өзінің «Тәуелсіздік дәуірі» кітабында елорданы ауыстырудың терең мағынасын былайша бейнеледі: «Тәуелсіздік алған күннен бастап жаңа жағдай, сол жағдай ерекшеліктерін көлденең тартқан мүлде басқа мемлекеттік ахуал қалыптасты. Қазіргі уақыттың шындығы мен бірқатар геостратегиялық факторлар бізді өз геосаяси кеңістігімізді қайтадан қалыптастыру процесіне жаңа көзқараспен қарауға мәжбүрледі».
Екіншіден, «Қары бар жерде қаһар бар, кені бар жерде шаһар бар» десе де, Елбасының бұл аймақтың қарсауыттығынан, табиғатының қытымыр мінезінен қаймықпастан, жерасты қазба байлықтары мен ірі өндіріс орындары шоғырланған Орталық Қазақстанға елорда салу шешімін қабылдауы экономиканың маңызды салаларының дамуына жол ашты.
Үшіншіден, сол кезеңдегі ахуалды еске алсақ, бұрынғы Кеңес одағы елдеріндегі ұлтаралық кикілжіңдер кезеңінде біздің көпэтносты мемлекетіміздің ішкі ұлтаралық тұрақтылығын қамтамасыз етуге жасалған оң қадам болды. Елбасы титулды ұлт пен ұлт өкілдерінің арасындағы достық пен ынтымақтың қазақстандық үлгісін әлемге үлгі етті.
Астана – даму барометрі. Күнде өсіп, көркейіп жатқан елорданың қарқынды даму барысынан еліміздің экономикалық, саяси және әлеуметтік даму қарқынын көреміз. Қазақстан Тәуелсіздіктің 26 жылы ішінде экономикасы дамыған, үлкен амбициялық мақсат-мүддесі бар, алыс-жақын мемлекеттер санасатын елге айналды. Әр жыл сайынғы Елбасы жолдаулары, ұзақ және қысқа мерзімдік бағдарламалар даму қарқынын біртіндеп үдете түсетін стратегиялық бағдар болды. Қазақстан бүгінде азуын айға білеген алпауыт мемлекеттердің стратегиялық әріптесі, өңірлік держава болып танылады.
Аса көрнекті реформатор ретінде Н.Назарбаев тек жерасты байлықтарына ғана сүйенуге болмайтынын үнемі еске сала отырып, әлемдік дағдарыс кезеңін ел мүддесіне тиімді пайдаланып, бүкіл әлемнен таңдаулы технологияны, ең озық ақыл-ойды тартуды міндеттеді. Сөйтіп Мемлекет басшысы Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайында еліміздің ойдағыдай дамуының жаңа векторын қалыптастырды. Ел алдына технологиялық жаңғырту, инновациялық индустрияландыру, адам капиталын дамыту, кәсіпкерлікті қолдау, аграрлық секторды, көлік және логистикалық инфрақұрылымды жаңғырту салаларында жүзеге асыру міндеттерін қойды. Мемлекет басшысы айқындап бергендей, цифрландыруды кеңінен қолданысқа енгізу – елімізді жаңғыртудың басты бағыты. Өйткені бүгінде цифрлы технологиялар жаһандық экономикалық дамудың негізгі факторларының біріне айналып отыр. Цифрландыру ел экономикасының болмысын түбегейлі өзгертіп, еңбек өнімділігінің артуы мен өмір сапасының жақсаруына зор ықпалын тигізері анық.
Сонымен бірге Президент халықты жан-жақты қолдаудың іргелі міндетін ешқашан ұмыт қалдырған емес. Денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қорғау, мемлекеттік қызметкерлерді қолдау, зейнетақыны, стипендияны және мүгедектігі мен асыраушысынан айырылғанына байланысты жәрдемақыларды көбейту мәселелері ұдайы Елбасы назарында. Әлемде бірде-бір ел дағдарыс жағдайында және қаржы жетпей тұрғанда әлеуметтік көмекті ұлғайтуға тәуекел ете алған емес. Қазақстан – Ұлт көшбасшысының озық ойлылығы арқасында осыны жасап отырған ел.
Астана – бейбітшілік алаңы. Жаңа қала құрылысымен бірге Ұлы Дала төсінде жаңа идеялар, батыл инновациялар мен өршіл жобалар дүниеге келді. Жаһандық саясаткер Нұрсұлтан Назарбаевтың зияткер әрі өміршең идеялары, тың бастамалары – ұстанымдары бөлек, саяси, діни, мүдделері тоғыса бермейтін елдерді Астанада табыстырды, ортақ мәмілеге келуге жол ашты. Еуразияның кіндігі – Астанада ЕҚЫҰ, ТМД, ШЫҰ, ЕурАЗ ЭО, ҰҚШҰ сынды халықаралық беделді ұйымдар саммитінің, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің, ЭКСПО-2017 көрмесінің өтуі, Сириядағы соғысты тоқтатудағы келіссөз алаңын ұсынған араағайындық бітімгершілік саясаты Қазақ елін әлемдік аренадағы беделді ойыншыға айналдырды. Әлемдік саясатшылар арасында «Астана – бейбітшілік алаңы» деген ұғым пайда болды. Оған кейбір келісуші тараптардың «Біз тек Астанаға ғана барамыз» деген сөздері дәлел екені даусыз. Астананың бейбітшілік алаңы ретінде танылуына, тіпті кейбір елдер тарапынан қызғанушылар да табыла бастады.
Әлемнің әр түкпіріндегі адамдар тағдырына ықпал ететін маңызды шешімдер тек осы Астанада қабылданды. Қазақстан Президентінің беделі мен даналығына, бейбітшілік пен қауіпсіздік ісіне қатысты бастамаларына халықаралық қоғамдастық қошемет білдіріп, қызу қолдады. Халқымыздың күрделі тарихында Астанада алғаш рет қазақ мемлекеттігінің жаңа геосаяси мазмұны қалыптасып, ұлттық сана-сезім күшейе түсті. Қазақстан халқы әлемдік өркениеттен лайықты орын алып, халықаралық қоғамдастықтың ажырамас бөлігіне айналды.
Астана – күретамыр. Жолдардың тоғысқан жері. Елорданың ел аумағының қақ ортасына орналасуы – Қазақстанның Еуропа мен Азияның экономикалық мүдделерін біріктіретін көлік хабына айналуына мүмкіндік береді. Бұл туралы Елбасы «Жолдар Қазақстанның өмір жолының сызықтары. Біздің ұлан-ғайыр даламызда жолдардың жан-жағында үнемі тіршілік дамып жатты. Біз Астанадан жан-жаққа автомобиль, темір жол және авиациялық магистральдар тарайтын көлік жүйесін құруымыз керек», деген болатын. Жаңа астанамыздың сәнін кіргізген, заманауи сәулет өнерінің жарқын туындылары – жаңа халықаралық әуежай мен темір жол вокзалының салынуы Елбасы сөзінің нақты іспен қуатталатының дәлелі. Жолдар – ел экономикасы дамуының көрсеткіші деп те атайды. Астанадан тараған жолдар Ұлт жоспары аясында Қазақстанды халықаралық көлік-коммуникациялық легіне интеграциялаумен қабыстырылған болашағы үлкен жоба. Өйткені бұл Еуропадан Азияға тікелей жүк тасымалын іске асыруға мүмкіндік беретін мультимодальды көлік дәлізін жасауды қамтиды.
Астанадан еліміздің тоғыз түкпіріне күн шапағы іспетті тарайтын «Нұрлы жол» стратегиялық бағдарламасы мемлекетіміздің дамуына сапалық тұрғыда тың серпін береді.
Астана – ғылым мен білім ордасы. Елбасы өзінің жастарға арнаған сөзінде «Болашақ – білімде» деп атап өткен болатын. Бұл бір кездегі «Халқым басқа халықтан кем болмасын» деген Алаш арыстарының айтулы сөздерімен де үндесіп жатқан кемел ойдың көрінісі. Астана бүгінде Еуразияның іскерлік, мәдени және ғылыми орталығына айналды.
Елбасының шетелдік танымал оқытушыларды тарта отырып ашқан Назарбаев Университеті бүгінде әлемдік деңгейдегі оқу орындарымен үзеңгі қағыстыра алатын беделді білім ордасына, Қазақстанның ғылыми-оқыту жүйесінің көшбасшысына айналды. Астанада, сонымен қатар іргелі жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу мекемелері ашылды, қазақстандық және шетелдік білім және зерттеу орталықтары жұмыс істей бастады. Жастардың ғылымға бет бұрып, саналы тәрбие алуы үшін ауқымды істер атқарылды. Елбасының бастамасымен ашылған Астананың жоғары оқу орындары заманауи интеллектуалды орталық ретінде танылды.
Ондаған, жүздеген жастардың әлемдік стандарттар деңгейінде емін-еркін сапалы білім алуға берілген тамаша мүмкіндік үшін Елбасына айтар алғысы шексіз.
Астана 60 мыңнан астам қазақ жастарына маңызды өмірлік бағдарын берген теңдесі жоқ «Болашақ» бағдарламасының орталығына айналды.
Астана – сұлу қала. Аз ғана уақыттың ішінде сайын далада ертегідегідей пайда болып, кербездігімен әлемді тамсантқан ғажайып шаһардың бой көтеруі – Елбасының ерлігі. Курокава, Фостер, Танге, Николетти сияқты есімдері әлемге танымал озық ойлы сәулетшілерді Астанаға әкелді. Өзіміздің үздік шеберлерді тартты. Алайда қаланың қандай болатыны жөніндегі бас жобалаушы да, идея беруші де Елбасының өзі болды. Сөйтіп елорданың бүгінгі бейнесін қалыптастырудағы жақсылыққа, игілік пен ізгілікке ұмтылған Елбасының ерік-жігерінің арқасында дүние жүзіндегі таңдаулы құрылыс туындылары салынды. Тұңғыш Президент кітапханасы, «Астана опера» театры, Ұлттық музей, «Шабыт» өнер академиясы, «Қазақстан» киноконцерт залы, «Астана арена» стадионы, «Хан Шатыр» сауда-ойын сауық кешені, тағы да басқа айтып тауысу мүмкін емес сұлу архитектуралы ғимараттар, мәдени-көпшілік орындар көз қуантады, жүректерде патриоттық сезімді, ұлттық рухты оятады, көңілді мақтаныш кернейді.
Астана – Елбасының перзенті. Ол – Ұлт көшбасшысы, мемлекет құрушы әрі ғажайып қала – Астананың рухани әкесі, архитекторы. Оның есімі дәуірдің ең белгілі, ықпалды жаңартушыларының қатарында аталады. Ол жаңа Қазақстан мемлекетін орнату кезеңінде қазіргі заманның ең дарынды жасампаз реформаторы ретінде танылды.
ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің «Кейінгі 20 жылда Астанада ғаламат өзгерістер болды, ол Қазақстанның керемет келешегін паш етіп отыр» деп атап өтуі кездейсоқ емес. Владимир Путин Астананы «Қазіргі заманның ғажайыбы» деп атады. Ресей басшысы «Астана – қарқынды дамып келе жатқан мегаполис, Еуразиядағы ең заманауи қалалардың бірі және ол Республика Президенті сіңірген аса зор еңбектің жемісі» деген болатын.
Бүгінгі Астана – Елбасы жігерінің айқын жеңісі, әлемдік қоғамдастықтан ойып отырып орын алған Қазақстан жетістіктерінің жиынтық бейнесі. Бозбала Астана Ұлы Дала мен Мәңгілік ел – Қазақ елі Тәуелсіздігінің айбары ретінде көркейе берері анық.
Астана – біздің тарихи тағдырымыз. Қазақстанның жарқын келешегі, оның дамуы мен өркендеуі Елбасының атқарған ауқымды істері мен табандылықпен жүргізген саясаты шынайы алғыс пен құрметке лайық. Астана еліміздің әлеуетін нығайтуға бар күш-жігерін арнайтын интеллектуал күш саналатын қауымды өзіне тартатын орталыққа айналды. Сондықтан Астана орындалатын армандар мен үміттердің қаласы. Ғасырларға жететін тарих әрі ұрпақтан ұрпаққа кететін ескерткіш.
Астана – қазақ халқының жаңаруының нышаны, үлкен үміттері ақиқатқа айналған қала екенін қазақстандықтар күн сайын сезінеді. Президент Н.Назарбаев дүниежүзілік тарихта жасампаз әрі ықпалды саясаткер ретінде өз орны бар тұлғаға айналды. Бізге, оның замандастарына, Елбасының Отанымыздың өркендеуі жолындағы ерлікке толы ерен еңбегінің мән-мағынасын ұрпақтан ұрпаққа жеткізу міндеті жүктеледі. Халықтың Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевқа деген алғысы мен құрметі жалпы, ұлттық тарихта, ұлттық жаңарулар шежіресіне алтын әріптермен жазылуға тиіс. Президент Н.Назарбаевтың шын мәніндегі жаһандық деңгейіндегі тарихи тұлға ретіндегі теңдесі жоқ еңбегін келер ұрпақ ризашылықпен мәңгілік есте ұстайтын болады. Оған менің еш күмәнім жоқ.
Қасым-Жомарт ТОҚАЕВ, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы